woensdag 27 februari 2013

Adriana Buurveld (1801-1866) en Huibert Boer (1797 -1842)

De naam van Adriana Buurveld was ik al een aantal keren tegengekomen in het bevolkingsregister en in aktes. Haar beroep was winkelierster. Toen ik wat meer over haar te weten kwam zag ik hoeveel ellende ze heeft meegemaakt. Een voorbeeld van een hard en moeilijk leven in het Middelharnis van de negentiende eeuw, getekend door kindersterfte, cholera en scheepsrampen. En in haar gezin ook het overlijden van dochters die nog maar in de twintig waren.
Ook deze Arjaentje krijgt een plaats op mijn weblog.

De vader van Adriana Buurveld heette Jan Buurveld (1769-1843), hij  was evenals zijn broers visser. Haar moeder heette Pieternella of Pietertje Verhage (1769-1819). Adriana had één broer, Cornelis.

Adriana en Huibert
Adriana was nog jong toen ze trouwde: negentien jaar. Haar man Huibert Boer was geen visser, maar een schippersknecht uit Puttershoek. Hij was 23 jaar ten tijde van het huwelijk dat op 9 november 1820 werd voltrokken. De moeder van Adriana was toen net een jaar geleden overleden.

Kinderen:
1. Dirk in 1820, hij is in 1822 overleden
2. Pieternella in 1823. Zij heette Verhage Boer met haar achternaam.
3. Een doodgeboren kind in 1825
4. Jannetje in 1826.
5. Dirkje in 1829.
6. Marregie in 1831.
7. Jan Kornelis in 1833, overleden in  februari1837
8. Elizabeth in 1834, overleden in januari 1837.
9. Chieltje in 1836
10. Jan Cornelis in 1839.
11. Pieter in 1841, overleden in 1843.

Van de jongens heeft alleen Jan Cornelis Boer de kindertijd overleefd. Vijf van de zes dochters bereikten de volwassen leeftijd.

Adriana wordt weduwe
Huibert Boer overleed  in1842 in hij was toen ca. 44 jaar oud. Huibert is verdronken en zijn lichaam is op 4 maart 1842 in de gemeente Hardinxveld aan wal gebracht.
Adriana Buurveld was 41 jaar toen ze met zeven kinderen achterbleef, waarvan de oudste achttien en de jongste een jaar oud was. Om haar gezin te onderhouden begon ze een winkeltje op de Oostdijk.
Een jaar na haar man overleed ook Pieter, haar jongste zoon.

Huwelijk van de kinderen, overlijden van Pieternella, Jannetje, Dirkje en Marrigie
-Op 10 november 1844 trouwde Pieternella Verhage Boer met Arij Jongejan visser en pakhuisbaas (zoon van Gerrit Jongejan en Trijntje Dupré die ten tijde van het huwelijk al overleden waren), ze waren allebei 21 jaar. Ze kregen een dochter Adriana Jongejan op 7 september 1848. Op 23 juni 1849 is Pieternella overleden tijdens de cholera-epidemie, ze was 25 jaar oud.
Arij Jongejan is in 1851 hertrouwd met Elizabeth van Dijk. Hij was van 1859 tot en met 1867 schipper op de sloep Tweelingen, de MHS 3 van de weduwe Kolff (1).

Huwelijk van Pieternella Verhage Boer met Arij Jongejan
derde handtekening van onder: Adriana Buurveld
Huwelijksakte Middelharnis 1844, nr. 22.
Adriana was van beroep winkelierster blijkt uit deze akte.


- Jannetje trouwde in 1846 met Nicolaas Essenbagger uit Willemstad. Nicolaas was schippersknecht. Jannetje was twintig toen ze trouwde. Ze overleed in april 1865 op de leeftijd van 38 jaar.
- Dirkje trouwde op 27 oktober 1849 met Laurens van der Put, visser, ze waren 20 en 21 jaar. Ook Dirkje werd niet oud, ze overleed in 1857, 28 jaar oud.
- Marregie trouwde op 26 november 1850 met Hendrik van Dalen, visser, ze waren allebei 19 jaar oud.  Zoon Abraham is op 27 maart geboren. Marrigie is drie weken later op 18 april 1851 overleden.
- Chieltje trouwde in 1859 met Lambregt de Koning, ze waren 23 en 24 jaar oud. Lambregt was visser en is in 1863 verdronken. Chieltje is op 20 december 1879 overleden.
- Jan Cornelis trouwde op 10 november1863 met Pietertje Schilperoord. Ze kregen op 29 mei 1864 een dochter Adriana Pietertje, waarna Pietertje op 4 juni 1864 overleed, 26 jaar oud. Op 25 januari 1866 is Jan Cornelis hertrouwd met Jobje Langboek. Jan Cornelis is in 1899 overleden.

Opvallend is dat de dochters van Adriana jong trouwden: 19, 20 of 21 jaar oud. Maar nog opvallender is dat vier van de vijf volwassen dochters nog geen veertig jaar oud werden. Vier van de vijf dochters trouwden met een visser, de vijfde met een binnenschipper. .


Chieltje Boer en Lambregt de Koning (1835-1863). Scheepsramp Vrouwe Aplonia 1863
Chieltje en Lambregt trouwden in november 1859.Ze woonden bij Adriana Buurveld in het huis op de Oostdijk C387 later C570 waar Adriana haar winkeltje had.
Op 21 augustus 1860 werd Jan de Koning geboren en op 31 mei 1862 dochter Dirkje. Dirkje werd nog geen jaar oud; ze is op 17 mei 1863 overleden.
Op 3 en 4 december 1863 zijn veel vissersschepen tijdens een zware storm vergaan waaronder twee sloepen uit Middelharnis: de Eben Haëzer en de Vrouwe Aplonia met elk dertien bemanningsleden aan boord. Lambregt hoorde tot de bemanning van de Vrouwe Aplonia, schipper Maarten Langbroek. Hij was 28 jaar oud (geboren 11 april 1835).
Chieltje was op dat moment  in verwachting van zoon Lambregt die op 15 augustus 1864 geboren. Chieltje is nooit hertrouwd.

Chieltje en Adriana
Toen schoonzoon Lambregt omgekomen was bij de scheepsramp van 1863 bleef Adriana met dochter Chieltje Boer en kleinzonen Jan en Lambregt de Koning op de Oostdijk wonen, waar Chieltje de winkel van haar moeder voortzette.
Na het overlijden van Adriana werd Chieltje de hoofdbewoonster van het adres Oostdijk C 570, later van C 195.

Overlijden van Adriana Buurveld
Adriana Buurveld overleed op 6 juli 1866. De derde cholera-epidemie die Middelharnis trof was toen op zijn hoogtepunt. Veel slachtoffers vielen op de Oostdijk een berucht gebied door de sterk vervuilde sloot die daar de leefomgeving heel ongezond maakte. Onder de slachtoffers van de Oostdijk ook Adriana Buurveld, 65 jaar oud.
Van haar tien kinderen waren toen alleen Chieltje en Jan Cornelis nog in leven.

1. Vermelding in: De sloepen van Middelharnis, 1834-1923. Handgeschreven overzicht, auteur onbekend. Aanwezig in Maritiem Museum Rotterdam, 64 p.
Met dank aan Pieter Koster te Haarlem voor de gegevens over het overlijden van Huibert Boer.

vrijdag 22 februari 2013

Jacob Bree (1765-1825) en Lena Rooij (1768-1829)

Jacob en Lena
Jacob Bree was een zoon van Hendrik Johannesz. Bree en Maria Abrahams Vrijbergen. Hij is geboren (of gedoopt) op 23 november 1765 in Middelharnis. Veel leden van de familie Bree waren visser. In de 'liste civique' van 1811* komen voor: Abram (1754), Jacob (1765), Johannis (1775), Gerrit (1789).

Lena (de) Rooij is een dochter van Maarten Willemsz. de Rooij (later werd het kortweg Rooij) en Annetje Paulusse Kreeft. Ze is gedoopt op 28 december 1768. Rooij was ook een vissersfamilie (1).

Huwelijk en kinderen.  
Op 10 februari 1793 zijn Jacob en Lena getrouwd, 27 jaar en 24 jaar oud. Vijf maanden na het huwelijk werd dochter Adriana geboren. Annetje werd in 1795 geboren, Maria in 1798, Maarten in 1801 en Hendrik in 1806. Maarten is maar zeven jaar oud geworden (12 april 1808 geboren).

Jacob Bree
Over de levensloop van Jacob Bree zijn uit diverse bronnen enkele gegevens bekend. Hij was een van de vooraanstaande stuurlieden die tijdens de ongeregeldheden in oktober 1809 met het gemeentebestuur onderhandelde in de kwestie rond het vorderen van schepen door de Franse overheersers.
H. de Korte vermeldt (2)
Jacob Bree was een man toegerust met bijzondere gaven, waarom hij bij zijn tijdgenoten in hoog aanzien stond..... Toen de gezamenlijke vissers afgevaardigden zonden naar Koning Willem I was Jacob Bree daarbij....Toen Bree eens met zijn schuit in het Nieuwediep lag, bracht Koning Willem I een bezoek aan de haven en onderhield zich enige tijd met hem.
Jacob Bree was lid van het departement Middelharnis-Sommelsdijk van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. 


afbeelding afkomstig van
http://familie-van-der-zee.nl/zwartewaal.php
Kaping 1806
In 1806 is de gaffelschuit Jonge Cornelis, stuurman Jacob Bree, door de Engelsen gekaapt. Het schip en de bemanning voeren onder Pruisische vlag. De eigenlijke stuurman van de schuit was Arij Jongejan die zich door Jacob Bree liet vervangen. Zie bericht van 31 juli 2013. 
Na enkele weken zijn schip en bemanning vrijgelaten.


De scheepsramp van 1808
In de nacht van 17 op 18 december 1808 heeft Jacob Bree bij een scheepsramp voor de Walcherse kust vrijwel zijn volledige bemanning verloren. Alleen hijzelf en twee jongen s overleefden de ramp. Zie bericht van 20 januari 2014. Bree was inmiddels de vaste stuurman van de Jonge Cornelis.

Kaping 1813
In 1813 is de Jonge Cornelis, stuurman Jacob Bree, door de Engelsen gekaapt. De bemanning heeft enige tijd in een Engelse gevangenis gezeten.

De scheepsramp van 1825, Jacob Bree verdronken
De gaffelschuit (3) Jonge Cornelis van Jacob Bree is in oktober 1825 vergaan. Door een storm brak de ankerkabel en sloeg de schuit te pletter op de rotsen van de Engelse oostkust. Het onderstaande bericht vermeldt dat deze verre reis uit nood geboren was. Een gaffelschuit was eigenlijk niet geschikt om een dergelijke reis te maken
De dertien bemanningsleden van het schip van Jacob Bree lieten negen weduwen en 24 wezen na. Zie verder de tekst van 9 december 2013 in het blogarchief.  Er waren veel familieleden van Jacob aan boord: zijn broer Johannis, zijn zwager Hendrik van Dalen, zijn neef Willem Rooij en zijn schoonzonen Gerrit Vermaas en van Gerrit Lugthart.


Arnhemsche Courant, 15 december 1825

Johannis Bree (1775-1825) was de jongste broer van Jacob, vijftig jaar toen hij verongelukte (6). Hij was gehuwd met Maatje van Eck. Zij hadden vijf kinderen: Maria uit 1799, Hendrik uit 1802, Neeltje uit 1804, Abram uit 1808 en Heiltje uit 1811. De oudste drie waren voor 1825 al getrouwd. Abram is in 1831 getrouwd en Heiltje in 1842

Een fonds voor de nabestaanden
Dominee Schippers en burgemeester Van Weel deden in de tweede week van december een oproep in diverse dagbladen om de nabestaanden materieel te ondersteunen. Ook de burgemeester en predikant van Stad aan 't Haringvliet zamelden giften in. Met de opbrengsten kon de eerste nood gelenigd worden.
Door de heren Korteweg en Kolff werd de gebeurtenis op rijm gezet. De twee dichtstukjes van de heren werden gedrukt en verkocht voor dertig cent, waarvan twintig cent voor de nabestaanden. Hierbij de link naar de volledige tekst Jacob Bree ,die niet alleen het leed van de nabestaanden maar ook de goede reputatie van de schipper beschrijft. Een praktische inslag is de dichter niet vreemd: "Zij missen niet alleen waarom hun harte rouwt maar tevens ook de bron van levensonderhoud" (4). Uit deze tekst maken we ook op dat er een moeder was die twee zonen "een zonenpaar" verloor.

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen hield een grote landelijke inzameling waaraan 61 departementen meededen. In totaal werd fl. 2525,87 ontvangen. Nadat voor fl. 160,- aan kledingstukken en beddegoed was uitgereikt werd de rest van het geld belegd. De opbrengst werd gebruikt voor wekelijkse ondersteuning van de gezinnen. In mei 1830 was nog fl. 825,32 over dat onder de overgebleven weduwen en wezen werd verdeeld. Ze kregen elk een spaarbankboekje waarvan ze naar behoefte geld konden opnemen (5).


Nabestaanden van Jacob Bree
Toen Jacob overleed was hij bijna 60 jaar oud, zijn kinderen waren toen al volwassen.
Adriana Bree was gehuwd met Gerrit Lugthart (1791-1825). Hij was 34 toen hij aan boord van de schuit van zijn schoonvader omgekomen is (7). Adriana en Gerrit hadden vijf kinderen waarvan er drie kort na de geboorte overleden.Dina Lugthart (1813-1858) en Hiltje (1819-1899) waren twaalf en vijf jaar toen hun vader en hun grootvader overleden. Adriana Bree is overleden in 1858, 64 jaar oud.
Annetje Bree was in 1817 gehuwd met Gerrit Vermaas (1787-1825). Annetje is kort voor haar vader en haar man overleden  op 15 september 1825, ze was 29 jaar oud. Gerrit Vermaas was aan boord bij zijn schoonvader, hij was 38 jaar toen hij verongelukte (8). Ze hadden drie kinderen: Maarten (1818-1841), Jacob (1820-  ) en Hijmen (1824-1899) (9).  De drie jonge kinderen zijn dus in oktober 1825 wees geworden. Maarten is op 23-jarige leeftijd in Batavia overleden.

Maria Bree is in 1821 met Jacob van Dongen uit Dordrecht getrouwd. Verdere gegevens ontbreken.
Hendrik is in 1863 in Middelharnis overleden, 58 jaar oud. Hij was ongehuwd.

Lena Rooij is in 1829 overleden 62 jaar oud.


1. Genealogie Rooij
2. Verseput, J., De ongeregeldheden in Middelharnis in het jaar 1809. In: Jaarboek Wetenschappelijk genootschap Goeree en Overflakkee, 1947.p.76
Passages over Jacob Bree. In: H. de Korte Johsz. Iets over de visserij van Middelharnis. Eilanden-nieuws 1947, deel 9-10
3. Gaffelschuit was het scheepstype dat in de zeventiende en de achttiende eeuw in Middelharnis gebruikt werd. Deze schepen waren vooral geschikt voor de kustvisserij. In 1829 werd de laatste gaffelschuit gesloopt. Het nieuwe scheepstype dat vanaf 1817 in Middelharnis in gebruik werd genomen heette chaloupe of sloep en was geschikt voor de visserij op volle zee. 
4. A. Korteweg en L. Kolff  Czn.
'Twee dichtstukjes ter opwekking tot weldadigheid jegens de arme weduwen en weezen der verongelukt manschap van de gaffel-vischschuit  gevoerd door stuurman Jacob Bree van Middelharnis'. Sommelsdijk, G. Jongejan, 1826.
(prijs 30 cent waarvan 20 cent voor de weduwen en wezen)
5.Vos, K..Gedenkschrift ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het departement Middelharnis-Sommelsdijk der maatschappij tot nut van 't algemeen uit aantn. van Jan van Schouwen Cz. . Middelharnis, 1910., p.54.
6. De namen van de vissers die bij Jacob Bree aan boord waren komen uit akten van bekendheid in de huwelijksbijlagen Middelharnis. Johannis Bree, huwelijk Bree-van der Schildt, 1831 akte 8.
7. Gerrit Lugthart, huwelijk Van de Roovaard-Lugthart, 1832 akte 16
8. Gerrit Vermaas, huwelijk Vermaas -Gideon, 1848 akte 2
9. Hijmen Vermaas (1824-1899) werd winkelier - kruidenier. Hij (en later zijn zoon) voorzag de kleine winkeltjes van vissersweduwen van voorraad (bron van deze mededeling onbekend).

* De "liste civique". Deze lijst staat in:
Kuiper, M., De visserij van Middelharnis tijdens de Franse Tijd. Leiden, 2009.bijlage 2.